Ik had onlangs aanleiding om een bijna-vergeten geluidsband uit een doos met parafernalia op te diepen en de inhoud te digitaliseren.

De band bevat geluidsopnamen uit mijn jeugd. De stemmen van mijn broer en zus, mijn ouders, en andere naaste familie. De vroegste opnamen dateren uit 1958; de laatste opnamen op de band zijn van 1973. Er staan -uiteraard- veel stemmen op van mensen die er niet meer zijn.

De oudste opnamen op de band, uit de late jaren ’50, werden gemaakt door mijn oom. Hij was werkzaam als predikant. In kerkelijke kringen deed de bandrecorder vroeg zijn intrede. De kerkdienst vond via de bandrecorder moeiteloos zijn weg naar zieke of om andere redenen afwezige kerkgangers. Oom gebruikte het apparaat ook om in familiekring geluidsopnamen te maken.

Mijn vader kocht in 1963 een eigen bandrecorder, een Grundig TK19. Vooral met kerst, sinterklaas en op andere hoogtijdagen werden opnamen gemaakt. Wij (de kinderen) debiteren brave versjes, maar er zijn ook houterige gesprekken over alledaagse dingen te horen. Je was je bij zo’n gesprek immers wel bewust van de recorder die stond op te nemen. Mijn vader hield in een multomap nauwkeurig bij op welke datum de opname was gemaakt en wat er op 2,5 uur aan opnamen te horen is. Natuurlijk is het bijzonder: de stem van mijn opa terug te horen, en de stem van mijn lang geleden overleden vader. Het komt veel dichterbij dan een foto in een album. Maar dat is een tamelijk persoonlijke beleving.

Ter illustratie de oudst bekende geluidsopname die van mij bewaard is gebleven. Als tweejarige peuter laat ik, samen met mijn moeder, de gedichten ‘Jan Huigen In De Ton’ en ‘Tikke Takke Tonen’ horen, op 20 september 1958.

Wie me de laatste jaren zag, kon er niet omheen: de bril op mijn gelaat. De bril heeft me sinds begin 2011 bijzonder goed geholpen de wereld helder te zien. Nodig na een acute oogaandoening.

Oogaandoening? Ach -u zit niet te wachten op griezelverhalen over netvliesloslatingen in beide ogen, vitrectomieën en staaroperaties. Het resultaat telt. De laatste staaroperatie en de controle zijn achter de rug. Met kunststof lensjes in beide ogen is mijn gezichtsvermogen meer dan 100% en heb ik alleen nog een simpele leesbril nodig. Kortom: ik ben mijn bril kwijt!

Dat is een mooie uitkomst van een bijzonder avontuur waarin kundige oogartsen en andere  oogheelkundige hulpverleners in het MCL en in het UMCG zich met het welzijn van mijn ogen hebben bezig gehouden. Hulde, driewerf! (Mag ik dat zeggen als MCL-medewerker? Ja, ik zet even mijn patiëntenpet op en dan mag dat.)

En dan meteen maar hulde voor de wetenschappers die de behandelmethoden hebben ontwikkeld. De huidige techniek voor staaroperaties is pas eind jaren ’90 gemeengoed geworden. Een ingreep die minder belastend is dan het vullen van een kies. Echt! Twee generaties geleden was ik op z’n slechtst misschien blind geworden en op z’n best had ik met een bril met jampotglazen nog wat kunnen zien.

Mijn grootste uitdaging is nu de aanschaf van een gunstig geprijsde leesbril. Dat gaat wel lukken, denk ik.

(Waarschuwing: sommige links in dit verhaal leiden naar een foto die als zeer schokkend kan worden ervaren.)

Recent weer een alarmerend bericht in mijn social media. ‘Pray for Nigeria’. Een weinig verhullende foto van verminkte lijken op een weg, naast een bus.*) Het was deze week gebeurd, aldus degene die het oorspronkelijke bericht op 20 november 2015 plaatste. ‘En in de media hoor je er niets over!’, was de klacht. ‘Waarom wel over Parijs maar niet over Nigeria?”

Bij dat soort berichten raak ik altijd aan het twijfelen. Begrijp me goed, in West-Afrika gebeuren soms afschuwelijke dingen. Terreurgroepen zoals Boko Haram blijken tot veel verwerpelijks in staat. Daarover geen misverstand. Maar zou ook hier weer sprake zijn van een creatief onderschrift bij een bestaande foto?

Op de bijzonder boeiende website ‘de gestolen grootmoeder’ van Peter Burger staat een handleiding om foto’s bij berichten te checken.

Google is bij dit soort gevallen absoluut onze vriend. Met Burger’s handleiding werd al heel gauw duidelijk dat de foto niet van ‘deze week’ was. Dezelfde foto dook namelijk ook op in een blogbericht uit 2010, (let op, schokkende foto!) waarbij werd gemeld dat deze slachting ‘in Ivoorkust’ had plaatsgevonden. De ware toedracht werd daarbij redelijk adequaat omschreven.

Na nog wat verder spitten vond ik de eigenlijke bron van de foto en het juiste verhaal. Op 2 augustus 2009 (!) overvielen rovers een nachtbus in Nigeria, door een boomstam op de weg te leggen. De passagiers werden gewapenderhand gedwongen op de weg te gaan liggen met het gezicht naar beneden. Tot overmaat van ramp passeerde op volle snelheid een vrachtwagen, die inreed op de mensen op de weg. Twintig doden. Het juiste verhaal (zonder foto) hier. Dat dit verschrikkelijke incident al snel een heel eigen leven ging leiden blijkt uit een ander verhaal (met foto, ik waarschuw maar).

Een afschuwelijke gebeurtenis met die Nigeriaanse bus, in 2009. Maar ik vind het misschien nog wel erger als zo’n verschrikkelijke foto van zes jaar geleden, om wat voor reden ook, met een ‘creatief’ en volstrekt onjuist bijschrift een nieuw leven gaat leiden en  kritiekloos via social media duizenden malen wordt gedeeld. Nee, deze mensen waren geen slachtoffers van een terreurgroep. Het was niet ‘deze week’. Ze waren in 2009 slachtoffer van doodordinaire criminelen en een vrachtwagenchauffeur die op het verkeerde moment op de verkeerde plaats was. Geen sprake van politieke of ideologische achtergronden bij dit incident. En deze verminkte slachtoffers verdienen het niet om na zes jaar nog eens voor het oog van de wereld in een volstrekt andere rol ten tonele te worden gevoerd.

Waarmee ik maar wil zeggen: wees alsjeblieft kritisch op wat je deelt op social media. Als ik in een paar minuten kan uitzoeken dat het verhaal niet bij de foto past, dan kunt u dat ook.

*) Ik heb een deel van de foto bewerkt om de slachtoffers minder herkenbaar te maken.

Ik ben geruime tijd actief geweest in het cursorisch communicatie-onderricht. Eén van mijn favoriete oefeningen in de les over teksten schrijven: het fotobijschrift. Je knipt een willekeurige foto uit een krant, haalt het oorspronkelijke bijschrift weg (en dus de context) en je vraagt de cursisten om een passend fotobijschrift te bedenken.

De resultaten zijn soms hilarisch. De dorpswethouder die een peuterspeelzaal opent wordt een minister die het lint van een tentoonstelling doorknipt, de bouwopzichter die trots vertelt over een inmiddels al half voltooid gebouw wordt in het nieuwe fotobijschrift de wat sippe eigenaar van een pand dat door een wervelwind is getroffen. Dat soort werk. Leuk, en een tamelijk onschuldige creatieve oefening in het klaslokaal.

Inmiddels hebben we social media en kunnen we plaatjes en filmpjes te kust en te keur van internet halen. Een nieuw bijschrift bij een bestaande foto kan dan veel impact hebben. Vooral als de creatieve schrijver een al of niet verborgen agenda heeft.

Een voorbeeld, uit mijn eigen social media.
Deze foto van een vrachtschip, afgeladen met een menselijke mierenhoop. In mijn social media gepresenteerd als een schip dat in de Tweede Wereldoorlog vluchtelingen uit Europa naar Noord-Afrika bracht, met een tekst die opriep tot begrip voor vluchtelingen die in Europa hun heil zoeken. Ik begreep dat er ook een ander bijschrift bij de foto circuleerde – de foto moest namelijk illustreren hoe ongelooflijk veel illegale vluchtelingen juist nú Europa binnenkomen. Beide lezingen zijn onjuist: het schip Vlora vervoerde in 1991 een grote hoeveelheid mensen uit Albanië naar Bari in Italië.

Een ander voorbeeld.
In 2009 won het cricketteam van Pakistan het ICC World Twenty20-toernooi. Een belangrijk internationaal toernooi, vinden cricketliefhebbers. Het is dan ook geen wonder dat de cricketfans onder de Pakistaanse gemeenschap in Londen een feestje bouwden, pal voor het ondergrondse-station Tooting Broadway. De beelden van de opgetogen cricketfans gaan nu, ruim zes jaar later, via social media de wereld over, met het bijschrift  “moslims die ‘gisteren’ het succes van de aanslagen in Parijs vierden”. Niet dus. Integendeel.

De hoeveelheid creatieve-bijschriftbedenkers is véél groter dan deze twee voorbeelden uit mijn eigen social media. Het nare is: je kunt met een suggestief bijschrift veel onheil aanrichten. Zeker als het door hele volksstammen weer klakkeloos wordt gedeeld. Framing, in het kwadraat.

Opdracht: verzin een kort bijschrift bij de foto boven deze pagina. Zorg er voor dat íemand de schuld krijgt van de hier zichtbare wanorde. U zult merken: het is heel gemakkelijk.

De familie Mostert in het heetst van de strijd.

Met een luxe cruiseschip naar Noorwegen… De MS Rotterdam nog wel, van de Holland America Line. De eerste week van september voeren we fjord in, fjord uit. In het goede gezelschap van mijn moeder (84), mijn broer en zus, en de echtgenoten. Een bijzonder en gedenkwaardig familie-uitstapje, laat ik het zo maar uitleggen. Bijzonder, om min of meer in de samenstelling van je ‘oude’ gezin samen op stap te gaan.

De cliché’s klopten. Noorwegen is indrukwekkend. HAL-vlaggenschip de MS Rotterdam – goed voor ruim 1.400 passagiers en 600 bemanningsleden – is in zo’n fjord tussen de rotswanden een nietig notendopje. (Toen in het Geirangerfjord een tweede cruiseschip binnenvoer met een capaciteit van meer dan 3.000 passagiers werd ‘onze’ zeereus nóg nietiger.) Wie nooit op een cruise is geweest: stel je het voor als zéér luxe en écht perfect verzorgd, en dat dus in het kwadraat.

Het leuke is: zo’n cruiseschip blijkt óók groot te zijn in kleine dingen. Zo werden naast alle activiteiten, de wervelende shows in het scheepstheater, muziek en ander vermaak namelijk dagelijks trivia-quizjes georganiseerd. En aangezien met name mijn broer en ik wedijveren wie de grootste ballast aan volstrekt nutteloze kennis meetorst, waren dit dé gelegenheden om – gesterkt en aangemoedigd door de rest van het reisgezelschap – de spreekwoordelijke handschoen op te pakken tegen andere triviateams uit binnen- en buitenland.

Ja, dan heb je ook wat.

Wij hebben in vrijwel alle gevallen met opgeheven hoofd het strijdperk weer kunnen verlaten. Onze familieprijzenkast is onder meer verrijkt met enkele fraaie HAL-speldjes – met een waarde die ruim onder de miljoen dollar ligt, aldus quizmaster en cruise director Marcel Eringa.

Een cruise is écht een belevenis, dat is zeker.

De plaatjes vertellen verder het verhaal wel. (U zit misschien niet te wachten op een compleet reisdagboek.)

[Show as slideshow]

Trouwe lezers van mijn blog (die schijnen te bestaan) weten dat ik nog wel eens enige woorden en afbeeldingen wijd aan de afgelopen vakantie. Ik zal het kort houden: het was weer geweldig. In juni, met de “grijze golf” mee, dus buiten de schoolvakanties.

Naar Venetië, Istrië (Rovinj), Dalmatië (Trogir, bij Split), Slovenië (Duplje bij Kranj) en weer naar huis. Ouderwets kamperen met grote tent. Dat zie je trouwens ook steeds minder. Te veel gezien om kort over te vertellen.

Venetië- daar móet je geweest zijn en die stad hadden we nog op onze to-do-lijst staan. De stad in de lagune valt in een eigen categorie. Vervoer per auto of fiets – vergeet het maar. De steegjes in het doolhof zijn soms niet breed genoeg om met z’n tweeën naast elkaar te lopen. Zoals bekend gaat alles in Venetië over water. De spreekwoordelijke gondels, beladen met Aziatische toeristen met een selfiestick. Ook per boot: brandweer, politie, openbaar vervoer. De varende bus, de vaporetto, kost weinig en brengt je overal.

Een boot van pakketvervoerder DHL verbaasde niet eens. Al realiseerde ik me dat voor menigeen het woord ‘pakjesboot’ vooral associaties oproept met 5 december.

Foto’s: hieronder. Een zeer beperkte selectie uit zo’n 800 plaatjes. Ik heb gestreefd niet ál te alledaagse beelden op de site te zetten.

[Show as slideshow]

Tijdens mijn vakantie (waarover later meer) overleed Heinz Polzer, beter bekend als Drs. P, 95 jaar oud. Mijn bewondering voor zijn taalgenie heb ik nimmer onder stoelen of banken gestoken.

Uiteraard had de doctorandus in 1973 al furore gemaakt met het nummer “Veerpont”. Maar ik maakte pas écht kennis met het werk van Drs. P in 1974. Op scholen had je toentertijd het verschijnsel Bulkboek. Literaire werken in krantenformaat tegen een vriendenprijsje, bedoeld om de schooljeugd liefde voor literatuur bij te brengen. Een paar bulkboeken heb ik nog; de met diepste innigheid al meer dan veertig jaar gekoesterde uitgave is ‘Maak thuis Uw eigen tekst in Uw vrije tijd zonder schroeven’, door Drs. P. De titel is een persiflage op een destijds courante advertentie voor zelfbouwmeubilair. De omslagfoto toont Polzer met een scrabblespel. De letterblokjes spellen “Stille Nacht, Heilige …” Als rijmwoord denkt Drs. P aan acht, pacht, vacht, gracht, slacht, klacht…

Het Bulkboek bevat artikelen over het maken van rijmwerk, over het maken van een Sinterklaasgedicht,  over de basisingrediënten van een smartlap, een hele serie voorbeelden van versvormen (omzetrijm, groeirijm etc.) en een cursus plezierdichten in tien lessen zoals ‘Maak thuis uw eigen metrum’. Merkwaardig genoeg ontbreekt nog de versvorm ollebolleke, dat eveneens in 1974 het levenslicht zag.

Het Bulkboek van Drs. P zet je als lezer steeds op het verkeerde been met onverwachte metaforen, onalledaagse voorbeelden (zie foto over de slogan ‘Jesus saves’) eruditie en kennis van zaken.

Op het gebied van versvormen, plezierdicht en taalbeheersing stond Drs. P op eenzame hoogte. Ik had nog even overwogen om een afscheids-ollekebolleke te schrijven, maar Polzer kon dat veel beter dan ik ooit zal kunnen, en hij was me bovendien vóór door zijn zelf geschreven overlijdensadvertentie. Ollekebollekes? Zulks vereist meesterschap! Polzer verstond de kunst. Echt, onbetwist. Nu hij uit beeld is zal ontegenzeggelijk zijn grootse genius worden gemist.

Onze jongste zoonlief kwam heelhuids terug van een rondreis van een half jaar door Zuid-Amerika. Met uiteraard veel verhalen waarvan we veel al via zijn reislog hadden gelezen. En hij had ook wat tastbaars meegebracht. Wij werden verblijd met een bijzonder decoratief schaakspelletje uit de plaats Cusco. Het is klein, de pionnen zijn zo’n 4 cm hoog.

Het schaakspel vindt zijn oorsprong mogelijk in Perzië. De kans is aanwezig dat de Spaanse conquistadores het schaakspel naar Zuid-Amerika brachten, samen met de drang tot verovering en ziektekiemen waar de inheemse bevolking geen verdediging tegen had.

Als je het Peruaanse schaakspel in detail bekijkt, valt op dat de stukken in méér verschillen dan alleen kleur. Het zijn gewoon twee heel verschillende sets.

De blauwe stukken zijn gebaseerd op de Iberische veroveraars. De loper (bisschop) heeft een witte baard, de koningin draagt christelijke symbolen. De pionnen (rechts) zijn soldaatjes met een zwaard, die een 16e-eeuws Spaans helmpje dragen.

De rode stukken stellen de Inca’s voor. Het paard is een soort lama, de pionnen (helemaal rechts) zijn bewapend met een knots. Waarmee de pion vermoedelijk weinig uithaalt tegen het zwaard van zijn Spaanse collega.

We mogen natuurlijk niet veronderstellen dat de maker beoogde om in de schaakstukken een volledig juist perspectief van de historie van Peru te schetsen, maar de symboliek in dit schaakspelletje spreekt boekdelen. Zeker met de geschiedenis van Zuid-Amerika in gedachten. Als je bij het schaken met de blauwe stukken speelt, kun je bijna niet verliezen, zou je denken.

De door kliffen omzoomde stranden van de Algarve vormen voor de meeste toeristen de belangrijkste attractie van deze zuidrand van Portugal. Zoals bij de meeste mooie kusten in warme streken is ook deze kust voorzien van een dikke korst hotels, appartementen, horeca en toeristenwinkels.

We waren er een weekje, met het voornemen vooral ook meer landinwaarts te gaan.

De Algarve heeft een keur aan bezienswaardigs in het binnenland. Zoals het stadje Monchique. Ons reisgidsje meldde dat er onder andere de ruïnes van een 17e-eeuws Franciscanerklooster te bezichtigen zouden zijn. In het plaatsje wezen wegwijzers ons het pad naar het “convent”, dat bovenop een heuvel bleek te liggen.

De meeste ruïnes die als bezienswaardig staan aangeprezen, verkeren in een onberispelijke staat van onderhoud. Kerkelijke ruïnes worden vaak omgeven door keurige gazons, een ruïneuze burcht beschikt meer dan eens over een loket voor de toegangsbewijzen, waar je tevens een boekje over de historie kunt kopen, en waar versnaperingen verkrijgbaar zijn. In een aanpalende ruimte die wat minder ruïneus is vind je vaak een expositie of een audiovisuele presentatie. Dat is bij menig toerist het verwachtingspatroon en het wordt zelden beschaamd.

Niet in Monchique. Aan het einde van het steile pad op de heuvel werd de ruïne van het convent zichtbaar. Dichtgetimmerde deuren, prikkeldraad, alles mooi overwoekerd. Op diverse muren en deuren waren met onvaste hand teksten gekwast die de boodschap overbrachten dat we liever moesten ophoepelen: Privat! Familia! Dog! Een soort moestuintje omzoomde het gebouw. Toen we besloten ons te beperken tot de buitenkant kwam een enthousiaste man naar buiten. Met zijn beperkte kennis van het Engels en onze beperkte kennis van het Portugees wist hij duidelijk te maken dat we vooral óók binnen moesten kijken.

Hij ging ons voor. Half ingestorte gewelven gestut door ruw hout, beschimmelde ruimten die wellicht ooit een heel andere functie hadden gehad. Een binnenplaatsje,waar de kloosterlingen in vervlogen tijden wellicht brevierden, bood nu ruimte aan een kippenhok.

De reden voor zijn enthousiasme was al duidelijk toen we binnenkwamen. In de toegang had de man een soort winkeltje ingericht, waar hij zelfgekweekte citrusvruchten en toeristische kleinigheden verkocht, als een alternatieve toegangsprijs. Alles voor een zeer redelijk bedrag en van een prima kwaliteit. Na een kleine aanschaf verlieten we de bouwval weer. Ooit een trots klooster, nu het rommelige onderkomen van een handige Portugees, die, zo begrepen we later, er al jaren illegaal woont.

Het kan raar lopen in de wereld.

Meer foto’s van ons uitstapje naar de Algarve: hieronder!

[Show as slideshow]