Als camperaars van zekere leeftijd mogen wij graag een reisbestemming dicht bij huis kiezen waar je een paar dagen plezierig tussen het groen kunt fietsen. Zo kwamen wij een lang weekend in het Ruhrgebied terecht.

Wacht even. Ruhrgebied? Rokende schoorstenen, zware industrie en enorme vervuiling in een grauwe omgeving? Ons reisgidsje meldde dat dát toch echt een beeld uit het verleden was. En het klopte. Het Ruhrgebied heeft vandaag de dag nog steeds genoeg industrie en andere bedrijvigheid, maar de kolenmijnen, hoogovens en veel andere zware industrie zijn al tientallen jaren gesloten. Reusachtige installaties van de zware industrie kregen monumentenstatus en het stempel ‘Industriekultur’, en staan imposant weg te roesten temidden van weelderige plantengroei. Veel van die industrieterreinen zijn herbestemd: ze hebben een museale functie gekregen, en kregen functies die variëren tussen pretpark, kantoren, festivalterrein, stadspark en natuurgebied. Over de vroegere mijnen worden nu foldertjes gepubliceerd waarin je kunt lezen hoe de natuur de oude installaties overneemt: exotische planten, vogels en vleermuizen in de in onbruik geraakte gebouwen en velerlei insecten die de spontaan ontstane begroeiing bevolken.  De souvenirhandel biedt onder meer fotoboeken uit de glorietijd van de industrie, met afbeeldingen van stoere mijnwerkers, eerderbedoelde rokende schoorstenen en grauwe woonkazernes. De toeristen-T-shirts dragen de mijnwerkersgroet ‘Glück Auf!’. Maar veel meer dan dat herinnert er niet aan het feit dat het ooit een van de zwaarst geïndustrialiseerde en vervuilde gebieden van Europa was.

Veel spoorlijnen, ooit aangelegd voor kolentransport en andere industriële doelen zijn herbestemd als fietspad en horen deels tot het netwerk van ‘Radschnellwege’ waarvan wordt beweerd dat je sneller op je bestemming bent dan met de auto in deze grote metropool. Het aardige van die fietspaden is dat je je nauwelijks realiseert dat je in een stedelijk gebied bent. De fietspaden worden omzoomd door groen – waarbij de Japanse Duizendknoop helaas in veel gevallen de boventoon voert.

De stad zelf is natuurlijk nooit ver weg en zo konden we een groene fietstocht combineren met een (gratis!) bezoek aan Museum Folkwang in Essen – een schitterende collectie hedendaagse kunst, zodat we cultuur en natuur mooi konden combineren. En niet te vergeten Margarethenhöhe – een arbeiderswijk met hooggestemde idealen. We bleken -althans deels- de voetsporen van de Van Rossems te hebben gevolgd.

We waren al eerder aangenaam verrast door de herbestemde zware industrie en deze hernieuwde kennismaking zal vermoedelijk niet onze laatste zijn. Ik kan het aanbevelen!

[Show as slideshow]

Op 8 juni 2024 bestond de Oosterspoorweg precies 150 jaar en dat werd door betrokken organisaties en gemeenten luister bijgezet met bijzondere treinritten over het traject Hilversum – Baarn – Amersfoort – Utrecht Maliebaan (Spoorwegmuseum). Voor de gelegenheid was een stoomtrein gehuurd van de Veluwsche Stroomtrein Maatschappij (VSM), die normaal gesproken museumritten met vooral Duitse stoomlocomotieven organiseert op een eigen traject tussen Apeldoorn en Dieren.

Maar deze stoere stoomlocs van VSM zijn ook toegerust om ook op het Nederlandse hoofdspoornetwerk te kunnen rijden. Op 8 juni konden genodigden een ritje maken met deze bijzondere trein. Nu had ik een uitnodiging gekregen (lang verhaal…) en ik kon tot mijn vreugde plaats nemen op de harde banken van een derdeklaswagon uit vervlogen tijden. Zo’n wagon zonder airconditioning maar met schuiframen waardoor je, uit het raam geleund, de stoomwolken van de locomotief kunt opsnuiven.

Stoomtractie heeft zijn charme – in ieder geval voor mij, maar dat geldt zeker ook voor hele horden spoorwegliefhebbers. Naast de baan stonden bij elke overweg, op elk viaduct en op elk station werkelijk tientallen belangstellenden met een hele batterij camera’s. De eerste resultaten zijn op YouTube te zien. De stoomtrein tufte er met een vaartje van z’n 75 km/uur langs.

In de trein had men zich de moeite getroost om niet alleen met stoomtractie de oude tijd te laten herleven. Uiteraard vrijwilligers als spoorwegpersoneel, in kostuums uit de jaren ‘50. Ook een grote groep uiteenlopende figuranten in kostuums van een eeuw geleden bevolkte  de trein, en ze speelden met verve hun rol. Zoals een ongeletterde ‘boer’ die met de trein op weg was naar zijn zuster in Amsterdam (‘Ze woont op de Geldersekade, maar aan de goede kant hoor!’). Maar bij gebrek aan leesvaardigheid moest de man bij voortduring aan medepassagiers vragen of hij wel in de goede trein zat, wat er nou op zijn kaartje stond, en een milde ontreddering was zijn deel toen hij op het Maliebaanstation in Utrecht arriveerde.

Op andere stations was onder meer voorzien in een static show van bijzondere locomotieven en treinstellen, er klonk muziek en het was overal een drukte van belang.

De laatste échte NS-stoomtrein in Nederland reed in 1958 en ik heb die tijd dus niet bewust meegemaakt. Misschien juist daarom was het zo ontzettend aardig om deze feestrit te kunnen meemaken. Wat mij betreft is het 151-jarig bestaan van deze spoorlijn minstens zo’n goede gelegenheid om nóg eens met stoom op het hoofdspoor te rijden.

[Show as slideshow]

We bezitten nu zo’n twee jaar een camper waar we met veel plezier gebruik van maken. Nu wáren we in het verleden verwoede tentkampeerders met een heuse Randstad-tent (een De Waardkloon, zeg maar) en we hoopten met de camper dat kampeergevoel weer een beetje te mogen proeven. In februari en maart trokken we met de camper naar Spanje.

Vrijheid heb je met een camper zéker. In Spanje – en niet alleen daar – mag je op veel plaatsen met een camper overnachten tenzij het uitdrukkelijk is verboden. Maar Spanje kent heel wat reguliere camperplaatsen – betaald en onbetaald. Natuurlijk kun je ook met je camper op een camping terecht, dat is doorgaans flink duurder.

De gratis camperplaatsen in Spanje zijn wisselend van kwaliteit. In veel gevallen heb je de basisvoorzieningen: schoon water, mogelijkheid tot het legen van cassettetoilet en afvoeren van grijs water.

Maar niet altijd. Er zijn gratis camperplaatsen zonder deze voorzieningen. We troffen er ook met gratis (!) elektriciteit, en een met gratis wifi. Bij de  gratis camperplaatsen staat doorgaans in vier talen dat parkeren en overnachten wél mag, maar gratis kamperen níet. Het komt er op neer dat je dan je kampeerstoeltjes en -tafeltje niet buiten mag zetten. In één geval kwam de plaatselijke politie af en toe kijken of deze regel wel werd nageleefd.

Camperplaatsen zijn nauwelijks te vergelijken met campings. Het kostte ons sinds de aanschaf van de camper wel wat tijd voor we daar achter waren. Je staat niet op gras zoals met je tent – je staat op asfalt of grindverharding. Geen washokken, geen afwaskeukens – je hebt in principe alles aan boord in je camper, immers. Maar het is niet ongezellig.

Wel druk. In het voorseizoen waren veel camperplaatsen al overvol, onder meer door overwinteraars en Britten die sinds Brexit maximaal 90 dagen in de EU mogen blijven en na hun Spaanse overwintering weer op weg waren naar huis.

Maar verder – we hadden de fietsen bij ons. Op veel plaatsen heeft Spanje een redelijke fiets-infrastructuur. Interlocaal zijn er de Vias Verdes – groene routes, in veel gevallen op een voormalig spoortraject. Langs sommige wegen zijn vrijliggende fietspaden. Sommige steden zijn voorzien van een lokaal fietspadennetwerk. Smaller dan Nederlandse fietspaden, soms links van de weg, dan weer rechts, dan in de middenberm, dan weer een geschilderde fietsstrook – maar de voorzieningen zijn er wel. De Spaanse verkeerswet regelt dat auto’s op minstens anderhalve meter van een fietser moeten passeren en die regel wordt heel behoorlijk nageleefd. Fietsen was dus best te doen.

Een genoeglijk verblijf dus!

[Show as slideshow]

Een van de aardige zaken van het pensioen is dat je dingen doet waar je anders niet eens aan gedacht zou hebben, maar die toch verrassend leuk blijken te zijn. Eén van die dingen is het gastheerschap bij het gebouw van De Utrecht in Leeuwarden, waar ik zo eens in de twee weken als vrijwilliger een middag doorbreng.

Het is een gebouwtje aan de Tweebaksmarkt, hartje Leeuwarden, dat opvalt door het opschrift “Utrecht” op de voorgevel. Nu heb je in Leeuwarden allerhande pakhuizen met geografische namen en ik dacht eigenlijk altijd dat het pand De Utrecht een naam had in diezelfde traditie. Maar nee, het is genoemd naar de verzekeringsmaatschappij die hier van 1895 tot ca 1935 een regiokantoor had. Het gebouw dateert uit 1904.

Aan de buitenkant is het gebouw niet eens heel erg opvallend, het is ook niet erg groot. Er zijn enkele beeldhouwwerken, waaronder een beeld van vier pelikanen op een torentje. De architectonische vorm wijkt enorm af van wat in 1904 gebruikelijk was. De jonge architecten Frits Staal en Alexander Kropholler waren leerlingen van Berlage en dat zie je duidelijk aan het gebouw. De Utrecht is opmerkelijk genoeg precies even oud als het (voormalig) postkantoor, schuin aan de overzijde van de Tweebaksmarkt. Dat is gebouwd in een soort eclectische neo-renaissancestijl door Rijksbouwmeester Cornelis Peters, leerling van Pierre Cuypers. Maar Kropholler en Staal stonden met het ontwerp van De Utrecht met één been in de Art Nouveau (Jugendstil) en met het andere been in de herkenbare stijl van Berlage.

Vooral het interieur is bijzonder. De decoratie is meer dan uitbundig – de reclame voor de verzekeringsmaatschappij, en voor het belang van een goede levensverzekering komt je overal tegemoet. Teksten, rijmpjes, dierensymboliek, waaronder pelikanen, mieren en bijen – er komt haast geen eind aan.

Het is trouwens een wonder dat het gebouw er nog is, en vooral dat het in deze staat te zien is. Vanaf ongeveer 1935 tot ongeveer 1976 is het gebouwtje volslagen verwaarloosd. Er zaten in die jaren onder meer een bottelarij, een magazijn voor onderdelen van landbouwwerktuigen en volgens de overlevering zelfs een fietsenstalling in.

In 1979 kreeg het de monumentenstatus en vond restauratie plaats. Vervolgens werd het gebruikt als restauratieatelier en als klein theater. In 2020 liet een nieuwe eigenaar een stukje aanbouwen dat in de plaats kwam van een foeilelijke oudere aanbouw uit de jaren ‘70: een bijzonder stukje bouwkunst met bronskleurige keramieken dakelementen. Het oude verzekeringskantoor is nu een ruimte voor expositie van moderne kunst, vergaderingen en bijeenkomsten, en voor monumentenbezoek. Zie ook de Wikipedia-pagina over het gebouw.

En dit hele bovenstaande verhaal vertel ik dan weer in iets groter detail aan bezoekers van het pandje. Je bent als vrijwilliger altijd met z’n tweeën, het bezoek is geïnteresseerd, en als vrijwilliger krijg je doorgaans ook van de exposerend kunstenaar persoonlijk een uitleg over de werken die de komende periode te zien zullen zijn.

De vrijwilligersgroep is nogal gemêleerd, waarbij de grijze generatie goed vertegenwoordigd is. Het is een leuke club mensen, en De Utrecht zorgt goed voor z’n vrijwilligers.

Dat gezegd hebbende: met onze museumkaart komen we natuurlijk meer dan eens in musea en ander erfgoed. Opvallend: zeker bij kleinere musea zijn heel veel mensen herkenbaar als vrijwilliger: achter de kassa, in het museumwinkeltje, gastheren en -vrouwen… Vaak mensen die zich tijdens hun pensioen nuttig willen maken en actief willen zijn op allerhande gebied. Die inzet van vrijwilligers zie je trouwens ook bij welzijnsorganisaties, zorg, tweedetaalonderwijs en ga zo maar door.

Die inzet van al die vrijwilligers is natuurlijk prachtig, en tegelijkertijd noodzakelijk om die mooie kanten van de samenleving – cultuur, welzijn, het stapje extra in de zorg – überhaupt mogelijk te maken. Maar de ene hand wast de andere: vrijwilligers doen hun werk doorgaans óók omdat ze er heel veel plezier in hebben.

[Show as slideshow]

Al toerend met de camper kwamen wij terecht in het Duitse Hattingen. Meer in het bijzonder in een museum dat zich afficheert als ‘Industriekultur’: een hoogovencomplex dat sinds 1987 in fasen is stilgelegd. Een belangrijk deel van de installaties is behouden en heet nu Museum Henrichshütte.

Het is een enorm terrein, waarvan de in 1939 gebouwde hoogoven het ‘pièce de resistance’ vormt. Er zijn industriële spoorlijnen, bunkers voor erts, kalk en kolen, en fabriekshallen met enorme machines, waar in het verleden door duizenden arbeiders ijzer en staal werd vervaardigd.

Het bevatte alles wat je van zo’n museum zou verwachten: informatieve opschriften, portretten van oud-arbeiders, heel veel industriële objecten van soms enorme omvang, uitleg over de werkwijze en de gevaren van het werk (van het rangeren van ertswagons tot de gevaarlijke gassen die bij zo’n hoogoven vrijkomen). Er is een YouTubekanaal waarop alles nog eens helder wordt uiteengezet.

Maar het mooiste – ik heb er helaas geen foto van – was een opschrift dat duidelijk maakte dat op het terrein een geheel eigen biotoop met planten is ontstaan. In de 18^e eeuw kwamen kolen en ijzererts uit de directe omgeving, maar in de 20^e eeuw van over de hele wereld. En onbedoeld werden daarmee exotische plantenzaden meegevoerd, die in het Ruhrgebied ontkiemden en het op het hoogoventerrein erg goed bleken te doen. En het museum laat de natuur in ieder geval voor een belangrijk deel zijn gang gaan.

Zo zie je ertsbunkers waarin flinke bomen uitstekend gedijen, treinen die langzaam maar zeker volkomen overwoekerd wegroesten, enorme ‘pannen’ waarmee ooit vloeibaar metaal werd getransporteerd en die nu ruimte bieden aan een klein rietveldje, een oud locomotiefje dat nooit meer ergens naar toegaat maar waar varens zich genoeglijk in de naden van de stoomcilinders hebben genesteld.

Veel treinen op het terrein dragen het opschrift dat het onderhoud in pakweg 1989 heeft plaatsgevonden, en het is in veel gevallen duidelijk dat dat daadwerkelijk de laatste keer was dat iemand zich om de onderhoudstoestand van het rollend materieel heeft bekommerd. Ook betonrot grijpt om zich heen.

Een deel van het museum bleek trouwens wegens bouwvalligheid niet (meer) toegankelijk toen wij er waren: afgezet met bouwhekken en roodwitte linten.

[Show as slideshow]

De meeste musea kennen wel een topstuk in het genre van De Nachtwacht. Doorgaans wordt de bezoeker eerst langs andere bezienswaardigheden geleid om uiteindelijk bij de apotheose van het museumbezoek te komen.

In het Vasa-museum in Stockholm is voor een andere aanpak gekozen. Je koopt je kaartje, gaat naar binnen door een driedubbele luchtsluis en patsboem: je staat meteen oog in oog met het onbetwiste topstuk: het Vasa-schip, het grootse Zweedse admiraliteitsschip dat in 1628 tijdens zijn eerste reis, na zo’n anderhalve kilometer, roemloos naar de bodem van de haven van Stockholm is gezonken. Het schip was niet stabiel, en de eerste en enige reis van de Vasa was zeker niet het ‘finest hour’ van de scheepsbouwer Henrik Hybertsson (Hendrik Hubertsen) uit Rijswijk. Maar die heeft deze majeure mislukking niet hoeven meemaken: hij overleed in 1627.

Pal achter de entree hoor je geregeld het ‘wow!’ van veel bezoekers. Ik had het schip al langere tijd op mijn verlanglijstje staan om te bekijken, en zo bleek me op 2 augustus 2023, dat was volkomen terecht. Het Vasa-schip is geen museumstuk dat je gemakkelijk in het allerlaatste museumzaaltje tentoonstelt: 61 meter lang, bijna 12 meter breed en bijna 20 meter hoog. Het museum is praktisch gesproken om het schip heen gebouwd: in feite ligt het in een voormalig marine-droogdok.

Naast het enorme 17e-eeuwse schip heeft het museum de moeite genomen om alle informatie recht te doen: conservering van het schip, de aangetroffen voorwerpen waaronder de (reserve-)zeilen, en reconstructies van de personen die aan boord waren, op basis van de aangetroffen skeletten en schedels. Er zijn modellen, films, replica’s…

Het meest bijzonder is natuurlijk wel het verhaal van Anders Franzén, een (amateur(!)-)marien archeoloog, die eind jaren ‘50 de locatie van de Vasa wist te achterhalen en er voor zorgde dat het gevaarte werd geborgen. Dat was uiteraard een mega-operatie, het meest verbijsterende filmbeeld is nog steeds hoe het schip, ruim 300 jaar nadat het was vergaan, op eigen drijfvermogen het dok wordt ingesleept.

Na de berging is er uiteraard nog het nodige conserverings- en herstelwerk verricht – de achterspiegel met zijn beeldhouwwerk is kennelijk niet in één stuk boven water gekomen. Maar het museum gaat er prat op dat de Vasa voor 98% authentiek is. En dat is een bijzondere en indrukwekkende prestatie. Het museum heeft nu de handen vol aan de instandhouding: vervangen van roestende ijzeren bouten; de zorg dat de warmte en uitwaseming van anderhalf miljoen bezoekers per jaar geen negatieve gevolgen hebben voor het schip (er is een enorme luchtbehandelingsinstallatie aanwezig), en ga zo maar door.

Geeft de Vasa een goed beeld van 17e-eeuwse schepen van deze omvang? Ja, en nee. Het schilderwerk heeft de ruim 300 jaar onder water niet overleefd. Maar op een scheepsmodel en replica’s kun je de oorspronkelijke kleuren bewonderen. De masten zijn maar ten dele gereconstrueerd in de enorme tentoonstellingsruimte. Op het dak van het gebouw zijn drie gestileerde masttoppen aangebracht. Als de héle Vasa inclusief masten was gereconstrueerd en tentoongesteld, was die hoogte van ruim 60 meter nodig geweest.

De Vasa is als vlaggenschip een totale mislukking geweest. Het feit dat het is gezonken in het koude, brakke water van Stockholm, waar de scheepsworm niet voorkomt, was een bepalende factor in het behoud van het schip. Daarnaast uiteraard het doorzettingsvermogen van Anders Franzén, en de toewijding van veel deskundigen die er voor hebben gezorgd dat het schip is behouden. En dat maakt een mislukt schip tot een indrukwekkende topper op museumgebied.

[Show as slideshow]

Ik ben een jaar of elf actief geweest op Twitter, met doorgaans veel plezier. Sinds deze week heb ik de stekker eruit getrokken – althans wat mijn aandeel betreft. Mijn Twitteraccount bestaat niet meer.

Waarom?
Twitter hád huisregels waarin met zoveel woorden stond dat haat en bedreiging niet werden getolereerd. Nu was het systeem om dat te handhaven niet perfect, verre van dat zelfs, maar lieden die op Twitter geregeld over de schreef gingen konden toch rekenen op een periode op het ‘strafbankje’ of in zeer ernstige gevallen op volledige verbanning van de website.
Toen ik op Twitter begon was het een website waar mensen vrolijke weetjes verkondigden. Het is de laatste jaren veranderd in een open riool met alle ruimte voor rechtsextremisten, wetenschapsontkenners, “fake news”-roepers, antivaxxers, klimaatsceptici en lieden onder wier schedeldak slechtheid en stupiditeit om de eerste plaats strijden.

De overname van het platform door multimiljardair Elon Musk maakte het in snel tempo veel erger. Toen de nieuwe baas begon met zichzelf volslagen belachelijk te maken door met een ouwe wasbak het kantoor binnen te komen (‘let that sink in’), geblokkeerde accounts weer alle ruimte gaf, Twitterpersoneel massaal ontsloeg waaronder het moderatieteam en de moderatie-adviesraad de wacht aanzegde, zijn medewerkers meer dan honds behandelde en op 11 december 2022 met zoveel woorden twitterde dat de uiterst consciëntieuze wetenschapper en immunoloog, de Amerikaan Dr. Anthony Fauci vervolgd zou moeten worden, was voor mij de maat vol. Als zo’n tweet nou nog was geplaatst door een anoniem warhoofd was het al vervelend genoeg geweest, maar nee: door de eigenaar en hoogste baas van Twitter zelf, tevens een van de rijkste mensen op deze aarde, die zich misschien het opperwezen zelve waant.

Musk mag dan wel zo schathemeltjerijk zijn dat hij in één klap een bedrag van zo’n 11% van de Nederlandse Rijksbegroting kan uitgeven om Twitter als persoonlijk speeltje te kopen, dat ontslaat hem niet van verantwoordelijkheidsgevoel. En met een persoonlijk Twitteraccount maakte ik mezelf toch in zekere zin voor een minuscuul deeltje medeverantwoordelijk voor de strapatsen van de nieuwe eigenaar van Twitter. Dat wilde ik niet. Dat moet je ook niet willen.

Adverteerders lopen weg bij Twitter en veel Twitteraars vinden hun weg naar andere sociale platforms, zoals Mastodon. Alwaar ik ook te vinden ben. (@[email protected]) Mastodon werkt anders dan Twitter, het is heel eventjes wennen, maar het is gewoon een plezierige variant op het thema social media. Gelukkig hebben veel van mijn, zeg maar, Twittervriendjes, dezelfde stap genomen. Ik kan het aanbevelen.